Zdarzają się sytuacje, w których przedsiębiorca potrzebuje osoby trzeciej, której może delegować pewne zadania i obowiązki. Dzieje się tak na przykład w okresach wakacyjnych, gdy duża część kierownictwa jest nieobecna. Bardzo przydatnym instrumentem w takich przypadkach jest prokura, która jest szczególną formą pełnomocnictwa. Czym dokładnie jest taka instytucja i jakie niesie ze sobą korzyści?
Czym jest prokura?
Ustanowienie prokury jest formą pełnomocnictwa szczególnego, którego definicję zawiera art. 109 (1) Kodeksu cywilnego. Zgodnie z nim, jest ono udzielane przez przedsiębiorcę podlegającego wpisowi do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Co więcej, ustawa przewiduje, że pełnomocnictwo dotyczy zarówno czynności sądowych, jak i pozasądowych i nie może być ograniczone ze skutkiem wobec osób trzecich.
Jakie są rodzaje prokury?
Polskie prawo wyróżnia dwa rodzaje prokury, z których jedna może przybrać dwie formy. Po pierwsze, istnieje prokura samoistna (zwana też samodzielną), w ramach której prokurent może samodzielnie dokonywać powierzonych mu czynności. Po drugie, istnieje prokura łączna, która dzieli się na prokurę łączną właściwą i niewłaściwą. W obu z nich do podjęcia działań wymagana jest zgoda co najmniej jednej dodatkowej osoby. W przypadku pełnomocnictwa właściwego musi to być inny prokurent w spółce, a w przypadku pełnomocnictwa niewłaściwego np. członek zarządu.
Istnieje również pojęcie prokury oddziałowej, która jest ograniczona do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziałów spółki.
Kto może zostać prokurentem?
Jak już wspomniano, pełnomocnictwo może być udzielone jednej osobie lub kilku osobom. Jedynym warunkiem określonym w ustawie jest to, aby była to osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Nie ma żadnych wymogów dotyczących np. wykształcenia potencjalnego pełnomocnika czy jego relacji z członkami zarządu spółki. Osoby udzielające prokury mają w tym zakresie praktycznie całkowitą dowolność.
Kto może powołać prokurenta?
Jak wspomniano powyżej, prokura udzielana jest przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG). Może to być zarówno osoba fizyczna, osoba prawna (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), jak i ułomna osoba prawna (np. spółka komandytowa) prowadząca działalność gospodarczą lub zawodową. Co za tym idzie, spółka cywilna nie może udzielić pełnomocnictwa, ponieważ nie posiada osobowości prawnej.
W jaki sposób udziela się prokury?
Udzielenie prokury wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Ponadto, przedsiębiorca zobowiązany jest ujawnić takie pełnomocnictwo w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej lub w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Konieczne jest również wskazanie wybranego rodzaju prokury, a w przypadku prokury łącznej określenie sposobu jej wykonywania.
Należy również zauważyć, że istnieje różnica pomiędzy ustanowieniem pełnomocnictwa a jego udzieleniem. Pierwsze z nich jest procesem wewnętrznym, w ramach którego członkowie zarządu lub wspólnicy wybierają osobę, która ma pełnić funkcję prokurenta. Natomiast udzielenie pełnomocnictwa jest czynnością o skutku zewnętrznym, poprzez którą prokurent faktycznie nabywa prawa i obowiązki.
Czy można odwołać prokurenta?
Tak, prokurent może zostać odwołany.
Należy podkreślić, że prokura jest pełnomocnictwem udzielanym na czas określony lub nieokreślony. Nie zmienia to jednak faktu, że może być ono w każdej chwili odwołane. Co więcej, choć udzielenie prokury musi być uzgadniane z każdym członkiem organu zarządzającego lub z całym zgromadzeniem wspólników, to jej odwołanie może być dokonane przez zaledwie jednego członka zarządu. Ważne jest jedynie, aby takie oświadczenie woli miało formę pisemną i było udostępnione pełnomocnikowi do wglądu. Z chwilą otrzymania stosownego pisma uprawnienia prokurenta wygasają.
Jakie są uprawnienia prokurenta?
Prokurent posiada wiele uprawnień, które odnoszą się zarówno do czynności sądowych, jak i pozasądowych związanych z zarządzaniem przedsiębiorstwem. Ponadto może on reprezentować spółkę na zewnątrz, w tym przed organami urzędowymi. Niemniej jednak, przepisy dokładnie określają, do jakich czynności pełnomocnik nie jest uprawniony.
Prokura nie upoważnia pełnomocnika do m.in.:
- zbycia przedsiębiorstwa
- dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania
- zbywania i obciążania nieruchomości należących do przedsiębiorstwa
Pomimo tych ograniczeń trudno jednak zaprzeczyć, że uprawnienia prokurenta są bardzo szerokie.
Jaki jest zakres odpowiedzialności prokurenta?
W przeciwieństwie do kwestii uprawnień prokurenta, przepisy Kodeksu cywilnego nie określają zakresu jego odpowiedzialności. Nie można jednak wymagać, aby pełnomocnik odpowiadał całym swoim majątkiem np. za długi spółki. Prokurent odpowiada wyłącznie za swoje własne działania lub zaniechania wobec spółki, w tym takie, które mogły spowodować szkodę spółki (czyli na zasadzie art. 415 k.c.), na zasadzie winy. Czyli jeśli działaniu prokurenta można przypisać winę, wówczas ponosi on odpowiedzialność odszkodowawczą wobec spółki lub innych podmiotów.
Czy prokurent otrzymuje wynagrodzenie?
Jak wspomniano powyżej, zakres praw i obowiązków prokurenta jest bardzo szeroki, w związku z czym taka osoba powinna być jak najlepiej wynagradzana za pracę wykonywaną na rzecz spółki. Należy przy tym zaznaczyć, że taki pełnomocnik może działać zarówno na podstawie umowy o pracę, umowy cywilnoprawnej, jak i samej uchwały zarządu o powołaniu. Niezależnie jednak od formy, powinien on być odpowiednio wynagradzany.
Podsumowując
Prokura jest szczególną formą pełnomocnictwa coraz częściej wykorzystywaną przez spółki. Zakres zarówno praw, jak i obowiązków wynikających z takiej instytucji jest bardzo szeroki, co sprawia, że jeśli wybrana zostanie odpowiednia osoba, może być ona bardzo cennym uzupełnieniem struktury danego przedsiębiorstwa. Jeśli rozważasz ustanowienie prokury, koniecznie skontaktuj się z odpowiednim prawnikiem Legavi, aby sprawdzić, czy jest to odpowiednie rozwiązanie dla Twojego biznesu.
