Sytuacje konfliktowe są często bardzo trudne do rozwiązania, zwłaszcza jeśli w grę wchodzą interesy wszystkich stron zaangażowanych w spór. Wtedy każdemu zależy na znalezieniu wyjścia, które będzie najlepsze dla niego, a niekoniecznie na pozytywnym wyniku dla innych uczestników. Niestety, jeśli wszyscy mają takie podejście, osiągnięcie porozumienia może być niemożliwe, a przynajmniej nie bez ingerencji osób trzecich. Wówczas można skorzystać z arbitrażu lub mediacji. Jakie są jednak różnice między nimi?
Rozstrzyganie sporów biznesowych
Spory w biznesie mogą szybko przybrać negatywny obrót, zwłaszcza jeśli w grę wchodzą pieniądze. Niestety, każdy chce dla siebie jak najlepiej i często dochodzi do tego, że sprawa trafia do sądu, co jest chyba najgorszym możliwym rozwiązaniem. Już wyjaśniamy dlaczego.
Przede wszystkim sądy w Polsce działają bardzo wolno i taka sprawa może ciągnąć się miesiącami, a nawet latami. Co za tym idzie, liczba kosztów, które zostaną poniesione będzie ogromna, nie wspominając nawet o nerwach i czasie spędzonym na rozmowach z prawnikami i w sali sądowej. Po drugie, nawet po utracie ogromnej ilości zasobów i godzin, nie masz pewności, jaki będzie wynik takiego postępowania, a na dodatek nie masz na niego praktycznie żadnego wpływu.
Z tego względu najlepszą opcją może być wybranie jednej z metod polubownego rozwiązywania sporów.
Na czym polega polubowne rozstrzyganie sporów?
Polskie prawo przewiduje inne niż droga sądowa sposoby rozwiązywania sporów, które nazywane są polubownymi. Ich celem jest osiągnięcie porozumienia bez wnoszenia formalnej sprawy sądowej i oszczędzenie wszystkim stronom konfliktu niekończących się godzin spędzonych na rozprawach.
Takimi metodami są:
- negocjacje
- arbitraż
- mediacje
Przejdźmy przez wszystkie po kolei.
Na czym polegają negocjacje?
Negocjacje to powszechne pojęcie, z którym często spotykamy się przy sporach biznesowych. Jest to sposób komunikacji, podczas którego dwie lub więcej stron konfliktu próbuje osiągnąć wspólne porozumienie. Nie angażują one stron trzecich. Co prawda mogą w nich brać udział prawnicy i profesjonalni negocjatorzy, ale zawsze reprezentują oni interesy jednej ze stron, więc nie ma tam nikogo z neutralnym podejściem do konfliktu. Najczęściej spotykamy się z negocjacjami handlowymi lub prawnymi. Popularne są również negocjacje pracownicze.
Czym są mediacje?
Mediacja to kolejna forma polubownego rozwiązywania sporów, z tą różnicą, że tym razem zaangażowane są w nią osoby trzecie, które nie mają nic wspólnego z żadną ze stron konfliktu. Otóż polega ona na zatrudnieniu profesjonalnego mediatora, którego zadaniem jest doprowadzenie uczestników negocjacji do porozumienia. Powinien on spojrzeć na daną kwestię z nowej perspektywy i zaproponować rozwiązania, które będą satysfakcjonujące dla wszystkich stron. Ponadto jego zadaniem jest ułatwienie komunikacji, zwłaszcza jeśli rozmowy toczą się we wrogiej atmosferze. W skrajnych przypadkach może dojść do sytuacji, w której jest on jedynym łącznikiem między przeciwnymi stronami, gdyż nie chcą one nawet siedzieć w tym samym pomieszczeniu.
Warunkiem skorzystania z mediacji jest zgoda i wola wszystkich uczestników konfliktu. Muszą oni bowiem wspólnie wybrać mediatora i wyrazić chęć zaangażowania w spór osoby neutralnej. Oczywiście wszystkie informacje, z którymi zapoznaje się mediator w znalezienia rozwiązania, są poufne, co wiąże się także np. z tym, że nie może on być później świadkiem w sprawie sądowej pomiędzy negocjującymi stronami.
Warto również zaznaczyć, że mediacje dzielą się na prywatne i sądowe. Prywatne to takie, o których strony sporu decydują same i samodzielnie wybierają profesjonalnego mediatora. Może się jednak zdarzyć, że w toku rozpoczętego już postępowania sąd zaleci podjęcie mediacji, aby uniknąć wszczynania sprawy na sali sądowej.
Czym jest arbitraż?
Arbitraż jest ostatnią dostępną formą polubownego rozwiązywania sporów. Polega ona na skierowaniu sprawy do instytucji takiej jaką jest sąd polubowny, inaczej zwany sądem arbitrażowym. Są to zazwyczaj prywatne organizacje zatrudniające wykwalifikowanych prawników, a uczestnicy sporu mogą sami wybrać miejsce, w którym odbędzie się ich postępowanie arbitrażowe. Jedynym warunkiem jest to, że muszą być co do tego zgodni. Wówczas niezależny arbiter rozpatruje sprawę i orzeka na korzyść jednej z nich.
Takie rozwiązanie jest kosztowne i najczęściej stosowane w sprawach majątkowych, gdzie w grę wchodzą naprawdę duże kwoty. Jego zaletą jest to, że jest bardzo szybkie, zwłaszcza jeśli porównać je z tradycyjnym postępowaniem sądowym. Co za tym idzie, nawet jeśli jednorazowo uczestnicy konfliktu będą musieli wydać sporo pieniędzy, to w ostatecznym rozrachunku prawdopodobnie okaże się to dla nich znacznie tańsze niż droga sądowa.
Czym się różni arbitraż od mediacji?
Z pozoru może się wydawać, że arbitraż i mediacja to bardzo podobne rozwiązania. W końcu w obu przypadkach mamy do czynienia z osobą trzecią wybraną przez uczestników sporu.
Należy jednak podkreślić, że w przypadku skierowania sprawy do instytucji takiej jak sąd arbitrażowy, jego wyrok nie może zostać odrzucony. Oznacza to, że wyrok sądu polubownego jest wiążący. Z kolei mediator pełni rolę łącznika ułatwiającego stronom osiągnięcie porozumienia, a nie osoby decyzyjnej. Faktycznie proponuje on rozwiązania, jednak żadne z nich nie jest prawnie wiążące i w każdej chwili uczestnicy negocjacji mogą je odrzucić lub w ogóle zrezygnować z jego usług. Natomiast orzeczenie sądu arbitrażowego definitywnie kończy spór, bez możliwości jego kontynuacji.
Ponadto mediacja jest znacznie tańsza, a zatem bardziej dostępna dla większości ludzi. Jak już wspomnieliśmy, arbitraż jest zwykle stosowany w przypadku naprawdę dużych konfliktów, w których na szali najczęściej znajdują się duże kwoty pieniędzy. Wówczas może to być właściwie jedyna forma rozstrzygnięcia danej sprawy, która nie wymaga udania się do sądu.
Czy wniesienie pozwu do sądu arbitrażowego ma sens?
Z perspektywy uczestnika konfliktu wybór arbitrażu może wydawać się dość ryzykownym posunięciem. Oddanie ważnej sprawy w ręce niezależnej instytucji jest dość przerażające, zwłaszcza jeśli możemy na tym wiele stracić. Niemniej jednak, często jest to w zasadzie jedyne możliwe wyjście, zwłaszcza jeśli negocjacje lub mediacje, w które jesteśmy zaangażowani, ciągną się już bardzo długo. Skierowanie sprawy do sądu polubownego gwarantuje jej zakończenie i choć nie zawsze jest to ugoda, która nas satysfakcjonuje, to przynajmniej stanowi jakieś ostateczne rozwiązanie.
Gdybyśmy mieli zestawić zalety i wady arbitrażu, wyglądałoby to następująco:
Zalety arbitrażu
- Szybkość postępowania
- Możliwość wyboru arbitra
- Obiektywność
- Uzyskanie ostatecznej decyzji
Wady arbitrażu
- Wysokie koszty
- Brak wpływu na wyrok sądu arbitrażowego
- Brak kontroli nad całym procesem
- Brak możliwości odwołania się
Niestety, liczba sądów arbitrażowych w Polsce jest wciąż stosunkowo niewielka i nie jest to zbyt powszechne rozwiązanie. Dostęp do pełnej listy arbitrów znajdziesz na stronie Sądu Arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej w Warszawie.
Podsumowując
Arbitraż to wciąż stosunkowo mało popularna forma rozstrzygania sporu, niemniej jednak warto wiedzieć czym jest i czym różni się od negocjacji czy mediacji. Jeśli jesteś w trakcie rozwiązywania konfliktu lub reprezentujesz jedną ze stron sporu, koniecznie skonsultuj się z jednym z prawników Legavi i uzyskaj poradę, która pomoże Ci znaleźć najlepsze możliwe wyjście z sytuacji.
