Większość z nas stara się przejść przez życie nie myśląc o śmierci, ale niestety czasami jest to temat, którego nie da się uniknąć. Koniec życia bliskiej osoby wiąże się przecież nie tylko ze stresem emocjonalnym, ale niekiedy także finansowym. Warto więc być przygotowanym na wszelkie ewentualności i w pełni świadomym swoich praw. W związku z tym dziś porozmawiamy o tym, jak długo ważny jest testament po śmierci spadkodawcy.
Testament w polskim prawie
Zanim omówimy kwestię nieważności testamentu, wyjaśnijmy najpierw, czym dokładnie jest testament i jakie rodzaje testamentów przewiduje polskie prawo.
Otóż testament jest aktem ostatniej woli spadkodawcy, w którym rozporządza on swoim majątkiem na wypadek śmierci. Osoba, która go spisuje ma praktycznie pełną swobodę i dopóki żyje, może go zmieniać dowolną ilość razy. Warunkiem jest jednak oczywiście to, aby posiadała ona pełną zdolność do czynności prawnych oraz aby nie był to testament wspólny, który w naszym kraju uznawany jest za nieważny. Kwestię tę reguluje Kodeks cywilny.
Jakie są rodzaje testamentów?
W Polsce testamenty dzielą się na zwykłe i szczególne.
Wśród tych pierwszych wyróżniamy:
- testament własnoręczny
- testament notarialny
- testament allograficzny
Natomiast do drugiej kategorii zaliczamy:
- testament ustny
- testament podróżny
- testament wojskowy
Najpopularniejszymi formami są testament własnoręczny i notarialny, dlatego teraz pokrótce omówimy obie z nich.
Testament własnoręczny
Jest to bardzo powszechna forma testamentu, którą może sporządzić praktycznie każda osoba, pod warunkiem, że potrafi czytać i pisać. Oznacza to, że w przeciwieństwie do testamentu notarialnego, nie wiąże się ona z żadnymi dodatkowymi kosztami czy formalnościami. Jego forma musi być pisemna pod rygorem nieważności, a co ważniejsze, musi być napisany własnoręcznie przez spadkodawcę i opatrzony jego podpisem. Dodatkowo powinna znaleźć się w nim również data, jednak nie jest to warunek konieczny.
Zaletą tej formy testamentu jest z pewnością prostota i dostępność, jednak niesie ona ze sobą również szereg wad. Po pierwsze, często zdarza się, że spadkodawca nie informuje nikogo ze swoich bliskich o sporządzeniu takiego dokumentu lub żaden ze spadkobierców nie wie, gdzie go znaleźć po jego śmierci. Ponadto często zdarza się, że pismo spadkodawcy jest trudne do odczytania, co utrudnia interpretację dokumentu i wykonanie jego woli.
Testament notarialny
Ten rodzaj testamentu jest również bardzo powszechny, jednak nie jest już tak łatwo dostępny jak testament holograficzny (własnoręczny). Ma to oczywiście związek z faktem, że musi on zostać sporządzony w formie aktu notarialnego i w obecności notariusza, co często wiąże się ze stosunkowo wysokimi kosztami.
Niemniej jednak jest to zdecydowanie najbezpieczniejsza forma testamentu, gdyż notariusz sporządza go zgodnie z obowiązującymi przepisami i praktycznie uniemożliwia jego podważenie. Co więcej, testamenty notarialne zawsze znajdują się w notarialnym rejestrze testamentów, co uniemożliwia ich zagubienie. I choć teoretycznie testament własnoręczny również można tam złożyć, to niewiele osób się na to decyduje, gdyż niewiele osób o tym wie.
Co się dzieje z testamentem po śmierci spadkodawcy?
Po śmierci testatora, osoba będąca w posiadaniu jego testamentu zobowiązana jest dostarczyć zarówno dowód śmierci spadkodawcy, jak i jego akt ostatniej woli do sądu spadku lub notariusza. Jeśli zmarły sporządził testament w formie aktu notarialnego, kancelaria prawdopodobnie go posiada. Biura notarialne przechowują testamenty przez 10 lat, a następnie przekazują je do ksiąg wieczystych.
Z perspektywy prawa nie ma oficjalnego terminu, w którym powinno nastąpić otwarcie testamentu, jednak osoby przechowujące takie dokumenty są zobowiązane do jak najszybszego dostarczenia ich do odpowiednich organów.
Ile jest ważny testament po śmierci spadkodawcy?
Wiele osób zadaje sobie pytanie, ile wynosi ważność testamentu po śmierci spadkodawcy. Wynika to z faktu, że często może upłynąć sporo czasu, zanim dojdzie do faktycznego otwarcia spadku lub zanim krewni w ogóle dowiedzą się o istnieniu testamentu. W takich sytuacjach zadajemy sobie pytanie, czy akt ostatniej woli spadkodawcy jest nadal prawnie obowiązujący.
Otóż odpowiedź na to pytanie jest jednoznaczna i brzmi: TAK
Przepisy prawa nie regulują żadnego terminu, po upływie którego testament traci moc prawną, czyli krótko mówiąc taki dokument nie ma terminu ważności. Może on zostać uznany za nieważny jedynie w sytuacji, gdy spadkodawca osobiście podejmie decyzję o jego odwołaniu lub zmianie, albo gdy okaże się, że w chwili jego sporządzenia nie były spełnione wymogi prawne warunkujące jego ważność.
Kiedy można stwierdzić nieważność testamentu?
Mimo, że testament w rzeczywistości nie ma czegoś takiego jak „data ważności„, istnieją sytuacje, w których uznaje się go za nieważny. Dzieje się tak wtedy i tylko wtedy, gdy zostanie udowodnione, że został on sporządzony w okolicznościach niespełniających warunków określonych w przepisach prawa. Mowa o sytuacjach, w których został on spisany:
- w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
- pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby błąd nie wystąpił, spadkodawca nie sporządziłby testamentu tej treści;
- pod wpływem groźby.
Dodatkowo należy pamiętać, że w przypadku niektórych rodzajów testamentów konieczna jest obecność co najmniej dwóch odpowiednich świadków (lub jak w przypadku testamentu ustnego – trzech), a testament własnoręczny musi być opatrzony podpisem spadkodawcy. Ponadto, testament może być sporządzony tylko przez jedną osobę, a jeżeli chodzi o testamenty szczególne, to każdy z nich traci ważność po upływie sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały taką, a nie inną formę jego sporządzenia. Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której spadkodawca umrze przed upływem tego terminu.
Co jeśli testament zostanie uznany za nieważny?
Zgodnie z polskim prawem powołanie do spadku następuje albo z testamentu, albo z ustawy. W przypadku, gdy spadkodawca spisał testament, jest on zawsze na pierwszym miejscu przy otwarciu spadku, a majątek jest dzielony zgodnie z wolą zmarłego. Jeśli natomiast nie ma testamentu lub zostanie on uznany za nieważny, zastosowanie ma ustawowy porządek dziedziczenia.
Podsumowując
Śmierć bliskiej osoby to trudna sytuacja, jednak zawsze należy być na nią przygotowanym. Niestety nigdy nie wiemy, co czeka nas za rogiem, a niezależnie od sytuacji świadomość swoich praw jest kluczowa. Jeżeli jesteś potencjalnym spadkobiercą i czeka Cię otwarcie spadku albo chciałbyś spisać testament zgodnie z wymogami prawnymi, koniecznie skontaktuj się z prawnikiem Legavi i dowiedz się, jak najlepiej ukształtować swoją sytuację.
