Umowa-zlecenie jest obecnie jedną z najpopularniejszych form nawiązywania współpracy. Wiąże się z nią wiele korzyści i udogodnień, zarówno dla pracodawcy, jak i pracownika. Jednakże niesie ona ze sobą również pewne zagrożenia, których każdy zleceniobiorca powinien być świadomy. Ponadto, podobnie jak w przypadku innych rodzajów stosunków pracy, kluczowe jest, aby wszyscy zainteresowani, wiedzieli jakie prawa im przysługują w przypadku rozwiązania. Dlatego dziś zajmiemy się tematem umów cywilnoprawnych i ich wypowiadania.
Charakterystyka umowy-zlecenia
Umowa-zlecenia to inaczej umowa cywilnoprawna. Jest to o tyle istotne, że w przypadku jakiegokolwiek sporu, co do jej ważności, strony związane są przepisami kodeksu cywilnego, a nie kodeksu pracy. Ponadto jej stronami nie są pracodawca i pracownik, ale zleceniodawca i zleceniobiorca
.
W wyniku nawiązania współpracy na podstawie takiej umowy zleceniobiorca zobowiązany jest do wykonania określonej w niej czynności, a zleceniodawca zobowiązany jest do stworzenia warunków umożliwiających jej wykonanie.
Jakie prawa przysługują stronom umowy-zlecenia?
Z uwagi na fakt, że umowa-zlecenie uregulowana jest w kodeksie cywilnym, jej stronom nie przysługują niestety uprawnienia wynikające z kodeksu pracy. W konsekwencji zleceniobiorca nie ma zagwarantowanych takich elementów jak urlop i zwolnienie lekarskie, określony czas pracy, podstawowe świadczenia czy płatne nadgodziny. Ponadto, zatrudnienie na podstawie takiego kontraktu nie wlicza się do stażu pracy, który jest później kluczowy dla otrzymania emerytury.
Z punktu widzenia pracodawcy taka umowa jest bardzo korzystna, ponieważ znacznie zmniejsza ryzyko i koszty prowadzenia działalności. Nie musząc oferować płatnych urlopów i innych podobnych świadczeń, pracodawca chroni się przed ogromnymi wydatkami. Dodatkowo, znacznie obniża wysokość odprowadzanych składek, zwłaszcza jeśli zleceniobiorca jest studentem poniżej 26 roku życia. Wtedy nie ma obowiązku zgłaszania go do ZUS, a odpowiedzialność za jego ubezpieczenie ponosi uczelnia. Niemniej jednak, nadal istnieje obowiązek zagwarantowania godnych i bezpiecznych warunków wykonywania zlecenia oraz przestrzegania obowiązującej płacy minimalnej. Ponadto, jako że umowy-zlecenia rozliczane są przeważnie godzinowo, zleceniodawca zobligowany jest do prowadzenia rzetelnej ewidencji czasu pracy, która w razie potrzeby może zostać skontrolowana przez odpowiednie organy. Ma to na celu ochronę zleceniobiorców przed wyzyskiem.
Możliwe jest rozliczanie się ze zleceniobiorcą w formie innej niż godzinowa, np. stała stawka miesięczna, ale musi to być uregulowane w umowie.
Jaka jest obecnie minimalna stawka godzinowa?
Minimalna stawka godzinowa zmienia się co roku (obecnie średnio dwa razy w roku), więc zawsze warto być na bieżąco z aktualnymi przepisami. Od 1 stycznia do 30 czerwca 2023 r. wynosi ona 22,80 zł brutto, a od 1 lipca wzrośnie do 23,50zł brutto. Jej wysokość uzależniona jest od poziomu inflacji w kraju.
Każdy przedsiębiorca, który wypłaca zleceniobiorcy stawkę godzinową niższą niż płaca minimalna, podlega karze grzywny.
Co musi zawierać umowa-zlecenie?
Mimo że umowa-zlecenie jest mniej sformalizowanym rodzajem kontraktu niż umowa o pracę, nadal musi zawierać pewne określone elementy. Są to:
- dane zleceniobiorcy i zleceniodawcy
- określenie przedmiotu zlecenia
- obowiązki obu stron związane z przedmiotem zlecenia
- wysokość wynagrodzenia
- datę rozpoczęcia oraz zakończenia umowy
- podpisy obu stron
Umowa-zlecenie może ponadto zawierać takie elementy jak forma płatności czy określone warunki wypowiedzenia. Muszą być one jednak zgodne z obowiązującymi przepisami kodeksu cywilnego.
Czym się różni umowa-zlecenie od umowy o pracę?
Jak już wspomnieliśmy, umowa-zlecenie jest obecnie chyba najpopularniejszą formą zatrudnienia. Głównym elementem odróżniającym ją od umowy o pracę jest obowiązek stosowania przepisów kodeksu cywilnego w przypadku rozwiązywania konfliktów oraz przysługujące z tego tytułu świadczenia. Nie są to jednak jedyne odrębności.
Zdarza się, że pracodawcy, chcąc skorzystać z oferowanych przez umowę-zlecenie udogodnień, oszukują swoich pracowników i proponują im kontrakty cywilnoprawne, które w rzeczywistości są umowami o pracę. Wówczas mamy do czynienia z wyzyskiem, a ofiara takiej sytuacji może dochodzić swoich praw w sądzie. Niemniej jednak kluczowa jest tutaj znajomość elementów, które nie powinny znaleźć się w takim dokumencie. Są to przede wszystkim:
- określony czas wykonywania zlecenia
- określone miejsce wykonywania zlecenia
- podporządkowanie zleceniobiorcy
- zakaz wykonywania zlecenia przez osobę trzecią
Jeśli Twoja umowa-zlecenia zawiera takie elementy, oznacza to, że zleceniodawca prawdopodobnie Cię oszukuje. W takiej sytuacji należy zwrócić się o poradę prawną do jednego ze specjalistów prawa pracy w Legavi.
Jak wygląda wypowiedzenie umowy-zlecenia?
Istnieje również istotna różnica w sposobie rozwiązania umowy. W przypadku stosunku pracy procedura jego zerwania jest ściśle uregulowana w treści kontraktu. Ponadto, obu stronom przysługują pewne prawa określone w Kodeksie pracy. Należą do nich m.in. okres wypowiedzenia, który uzależniony jest od stażu pracy oraz wysokość odprawy, która powinna wynosić co najmniej równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika. Niestety, w przypadku umowy cywilnoprawnej przepisy te nie mają zastosowania. Jak więc to wygląda?
Kiedy strony mogą wypowiedzieć umowę-zlecenie?
Ponieważ strony umowy cywilnoprawnej nie są chronione przez kodeks pracy, rozwiązanie umowy zlecenia jest możliwe w każdym momencie jej trwania. Prawo to przysługuje zarówno zleceniobiorcy, jak i zleceniodawcy. Należy jednak pamiętać o kilku istotnych szczegółach.
Jeżeli zleceniodawca rozwiąże umowę z ważnej przyczyny, jest on zobowiązany zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które poniósł do tej pory w celu należytego wykonania zlecenia. Jeżeli natomiast wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, obie strony są uprawnione do dochodzenia odszkodowania, stanowiącego rekompensatę strat, jakie poniosą w związku z niewykonaniem lub zaprzestaniem wykonywania zlecenia.
Dopuszczalne jest określenie w umowie warunków jej rozwiązania. Może to obejmować np. określenie terminu wypowiedzenia (warto zauważyć, że skoro nie jest on sprecyzowany przez przepisy kodeksu cywilnego, to może wynosić zarówno dni, jak i miesiące). Ponadto, strony mają również prawo wyłączyć możliwość wypowiedzenia umowy w każdym czasie, przy czym nie można wykluczyć wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów.
Podumowując
Umowa zlecenia ma wiele zalet, ale niesie też ze sobą liczne zagrożenia. Każdy, kto staje się stroną takiej umowy, powinien znać regulujące ją przepisy. Jeśli jesteś zleceniobiorcą lub zleceniodawcą i znalazłeś się w trudnej sytuacji, koniecznie przeczytaj ten artykuł i skontaktuj się ze specjalistami prawa pracy albo umów dostępnych na Legavi. Daj sobie pomóc.
