Zostanie rodzicami jest równoznaczne z wzięciem na siebie ogromnej odpowiedzialności, którą będziemy odczuwać przez całe życie. Każdy, kto decyduje się na posiadanie potomstwa, automatycznie otrzymuje szereg praw i obowiązków, których wykonywanie wiąże się z troską o dobro fizyczne i psychiczne dziecka. Niestety, wielokrotnie zdarza się, że ojciec lub matka nie wywiązują się z powierzonego im zadania, a państwo zmuszone jest ograniczyć opiekę rodzicielską w trosce o dobro ich córki lub syna. Tylko co to właściwie oznacza?
Czym jest władza rodzicielska?
Zanim zajmiemy się kwestią ograniczenia władzy rodzicielskiej, powinniśmy najpierw wyjaśnić, czym ona właściwie jest. Kwestia ta została uregulowana w art. 95 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Stanowi on: „Władza rodzicielska obejmuje w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw„.
Oznacza to zatem, że, jak już wspomniano, każdy rodzic jest prawnie zobowiązany do opieki nad swoim potomstwem, a państwo ma w konsekwencji możliwość pociągnięcia go do odpowiedzialności za nieprawidłowe wykonywanie tego obowiązku.
Jakie obowiązki ma rodzic względem dziecka?
Zgodnie z dalszą treścią art. 95, który reguluje zakres pieczy rodzicielskiej, rodzic jest zobowiązany do:
- wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka
- wychowania dziecka w poszanowaniu jego godności i praw
- wykonywania władzy rodzicielskiej zgodnie z dobrem dziecka i społeczeństwa
- wysłuchania dziecka przed podjęciem ważnych decyzji, o ile rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwalają
- uwzględnianie w miarę możliwości rozsądnych życzeń dziecka przed podjęciem ważnych decyzji
Należy zatem podkreślić, że chociaż rodzic jest osobą decyzyjną, jego główną rolą jest działanie w najlepszym interesie dziecka i branie pod uwagę jego potrzeb.
Jakie obowiązki ma dziecko wobec rodzica?
Kodeks rodzinny i opiekuńczy określa również obowiązki dziecka wobec rodziców. Ich lista jest jednak znacznie krótsza i sprowadza się do następujących elementów:
- posłuszeństwa wobec rodzica
- słuchania zdania i zaleceń rodzica w sprawach, w których dziecko może samodzielnie podejmować decyzje i składać oświadczenia woli
Pomimo tego, że lista obowiązków dziecka nie jest długa, stanowi ona ważny element władzy rodzicielskiej, do egzekwowania którego uprawnieni są rodzice małoletniego.
Władza rodzicielska a rozwód
Niestety, nawet jedna trzecia małżeństw w Polsce kończy się rozwodem, z czego duża część posiada wspólne małoletnie dzieci. W takiej sytuacji obowiązkiem sądu jest rozstrzygnięcie o sprawowaniu opieki rodzicielskiej przez byłych partnerów.
Jak wiadomo, w Polsce możliwe są dwie formy rozwiązania małżeństwa:
W pierwszym przypadku małżonkowie zazwyczaj sami ustalają sposób sprawowania opieki nad wspólnymi dziećmi i przygotowują w tym celu stosowne pismo, które sąd bierze pod uwagę przy wydawaniu orzeczenia. Należy jednak pamiętać, że dobro dziecka jest zawsze najważniejsze. Jeżeli zatem istnieją przesłanki do ograniczenia jednemu z partnerów opieki rodzicielskiej, złożony wniosek może nie zostać uwzględniony.
W drugim przypadku obowiązkiem sądu opiekuńczego będzie również podjęcie decyzji zgodnej z dobrem dziecka. Postanowienie zostanie wydane na podstawie dowodów przedstawionych przez małżonków. Ważne jest jednak podkreślenie, uznanie jednego z partnerów za winnego rozpadu związku, nie powoduje automatycznie ograniczenia jego władzy rodzicielskiej.
Kiedy możliwe jest ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej?
Celem sprawowania władzy rodzicielskiej jest zapewnienie dobra dziecka. Jeżeli zatem sąd uzna, że zachowanie jednego z rodziców ma negatywny wpływ na małoletniego, to ma prawo ograniczyć lub całkowicie pozbawić władzy rodzicielskiej ojca lub matkę.
Na czym polega całkowite odebranie władzy rodzicielskiej?
Całkowite pozbawienie opieki rodzicielskiej jest zdecydowanie ostatecznością, gdyż z reguły uznaje się, że oboje rodzice powinni uczestniczyć w życiu swojej córki lub swojego syna. Jest ono stosowane w sytuacjach, gdy:
- rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej
- dzieci są skrajnie zaniedbane w wyniku rażącego zaniechania przez rodziców opieki rodzicielskiej
- ojciec lub matka nie jest już w stanie sprawować władzy rodzicielskiej ze względu na określone przeszkody
Mowa tu jednak o skrajnych sytuacjach takich jak np. głodzenie dziecka, wykorzystywanie seksualne lub choroba psychiczna rodziców.
Osoba całkowicie pozbawiona opieki rodzicielskiej nie ma prawa decydowania o decyzjach względem swojego dziecka, więc jest to bardzo drastyczne rozwiązanie. Zamiast tego, sąd o wiele częściej orzeka o ograniczeniu władzy rodzicielskiej.
Na czym polega ograniczenie praw rodzicielskich?
Jeśli sąd orzeknie ograniczenie opieki rodzicielskiej, oznacza to, że znalazł dowody na to, że rodzic nie wypełnia w wystarczającym stopniu swoich obowiązków wobec małoletniego, a konsekwencje jego działań są szkodliwe dla dobra dziecka.
Istnieją dwa rodzaje ograniczenia opieki rodzicielskiej, a mianowicie:
- Ograniczenie na wniosek rodzica
- Ograniczenie z urzędu
Ograniczając opiekę rodzica, sąd ustala zasady, według których powinien on sprawować opiekę rodzicielską. W przypadku ograniczenia z urzędu pewne decyzje dotyczące dziecka nie mogą być podejmowane bez konsultacji z odpowiednim organem. Należy jednak podkreślić, że orzeczenie o ograniczeniu władzy rodzicielskiej ma charakter tymczasowy, tj. w przypadku ustania przesłanek wskazujących na to, że ojciec lub matka nie są w stanie należycie sprawować pieczy nad dzieckiem, mogą oni wystąpić do sądu z wnioskiem o przywrócenie pełni praw rodzicielskich. Co więcej, ograniczenie opieki nie oznacza, że rodzic nie ma już żadnych obowiązków wobec swojego dziecka. Nawet w przypadku zawieszenia praw rodzicielskich, nadal ciąży na nim obowiązek płacenia alimentów i utrzymywania kontaktów z małoletnim.
Jak ubiegać się o ograniczenie władzy rodzicielskiej drugiego rodzica?
Aby ograniczyć opiekę rodzicielską rodzica, należy złożyć odpowiedni wniosek do sądu, który skutkuje wszczęciem postępowania o ograniczenie władzy rodzicielskiej. Takie pismo musi zawierać określone informacje, a mianowicie.
- datę i miejscowość;
- nazwę sądu
- dane wnioskodawcy
- dane stron postępowania
- przedmiot postępowania
- podstawy, na których jest oparte postępowanie
- podpis
- załączniki
Należy pamiętać, że opieka rodzicielska jest podstawowym prawem i obowiązkiem każdego rodzica, dlatego bardzo trudno jest ją odebrać lub ograniczyć. Aby to osiągnąć, należy przedstawić naprawdę solidne dowody wskazujące na to, że prawidłowy rozwój dziecka jest zagrożony przez działania jednego z opiekunów.
Orzeczenie sądu zawsze musi służyć dobru dziecka.
Podsumowując
Pozbawienie praw rodzicielskich to poważna sprawa, w której najważniejsze musi być dobro dziecka. Jeśli rodzic działa na szkodę małoletniego i utrudnia jego rozwój, obowiązkiem państwa jest zaradzenie tej sytuacji i podjęcie decyzji, która będzie najlepsza dla osoby małoletniej. Jeśli uważasz, że Twój były partner działa na szkodę waszego wspólnego dziecka, powinieneś skontaktować się z prawnikiem Legavi i sprawdzić, jakie masz możliwości. Choć podjęcie decyzji o złożeniu wniosku o ograniczenie praw rodzicielskich jest często bardzo trudne, w niektórych przypadkach jest to niestety nieuniknione.
