Kiedy rozmawiamy o testamentach, często spotykamy się z pojęciem zachowku. Niestety, większość ludzi nie wie, co to jest. Niektórzy nawet myślą, że oznacza to to samo, co dziedziczenie. Nie ma jednak nic bardziej mylnego. Dlatego też, aby rozwiać wszelkie wątpliwości, wyjaśnimy dziś czym dokładnie jest zachowek i komu się on należy. Jest to bowiem kwestia, z której powinien zdawać sobie sprawę zarówno spadkodawca, jak i spadkobierca.
Czym jest zachowek?
Zachowek jest rodzajem rekompensaty przysługującej najbliższym członkom rodziny spadkodawcy, czyli osobom należącym do dwóch pierwszych dwóch grup dziedziczenia ustawowego. Można się go domagać, gdy zostało się całkowicie pominiętym w testamencie zmarłego lub gdy część, która Ci przypadła, jest znacznie mniejsza niż ta, która przysługiwałaby Ci na mocy prawa.
Czym jest dziedziczenie ustawowe?
Dziedziczenie ustawowe to ustalona przez prawo kolejność osób, którym przysługuje spadek po zmarłym. Stosuje się je najczęściej w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie testamentu lub gdy jego testament został uznany za nieważny.
Zgodnie z ustawą, istnieją określone grupy spadkobierców, którym kolejno przysługuje. Są to:
- dzieci spadkodawcy i jego małżonek,
- małżonek i rodzice spadkodawcy,
- małżonek i rodzeństwo spadkodawcy,
- dziadkowie spadkodawcy,
- pasierbowie spadkodawcy,
- gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o dziedziczeniu ustawowym, przeczytaj osobny artykuł na naszym blogu, który jest w pełni poświęcony temu tematowi lub skonsultuj się z jednym z prawników Legavi specjalizujących się w prawie spadkowym.
Komu przysługuje prawo do zachowku?
Jak już wspomnieliśmy, o zachowek mogą ubiegać się najbliżsi krewni zmarłego, czyli małżonek, zstępni i rodzice. Jeżeli którekolwiek z nich uważa, że zostało pokrzywdzone testamentem spadkodawcy, ma prawo zwrócić się do pozostałych spadkobierców o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia brakującej kwoty. Inni członkowie rodziny nie mogą ubiegać się o takie odszkodowanie.
O jaką wysokość zachowku można się ubiegać?
Istnieją dwa sposoby obliczenia zachowku. Najczęściej jest tak, że członkowie rodziny, czyli małżonek, rodzice i zstępni, mogą żądać połowy kwoty, która przypadałaby im przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli jednak jeden z tych spadkobierców jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy, może ubiegać się o dwie trzecie wartości udziału spadkowego należnego mu z tytułu dziedziczenia ustawowego.
Czym jest substrat zachowku?
W celu obliczenia zachowku konieczne jest ustalenie substratu zachowku, czyli sumy czystej wartości spadku (tj. majątku, który pozostawił spadkodawca, ale bez długów) oraz darowizn, których zmarły dokonał za życia.
substrat zachowku = czysta wartość spadku + darowizny wypłacone za życia spadkodawcy
Przy obliczaniu substratu zachowku zdarza się najwięcej błędów i niespodzianek. Często spadkobiercy ustawowi nie wiedzą, które składniki majątku powinni uwzględnić, a których nie. W grę wchodzi tu bowiem szereg skomplikowanych czynników, takich jak czas, który upłynął od darowizny czy umowy notarialne zawarte przez spadkodawcę. Dlatego jeśli znalazłeś się w takiej sytuacji, zalecamy kontakt z jednym z prawników Legavi, który z pewnością pomoże Ci obliczyć odpowiednią kwotę zachowku i doradzi, jak postępować.
Komu nie przysługuje prawko do zachowku?
Prawo określa kilka sytuacji, w których dana osoba nie może domagać się zachowku, nawet jeśli wchodziła w skład dziedziczenia ustawowego i należała do najbliższej rodziny zmarłego. Mianowicie:
- jeśli spadkobierca został oficjalnie wydziedziczony przed spadkodawcę
- jeśli spadkobierca został uznany za niegodnego
- jeśli spadkobierca zrzekł się dziedziczenia
- jeśli spadkobierca odrzucił spadek
- jeżeli spadkobiercą jest małżonek, przeciwko któremu spadkodawca złożył przed śmiercią prawomocny i uzasadniony pozew o rozwód
Należy jednak pamiętać, że zarówno wydziedziczenie, niegodność, jak i odrzucenie spadku nie odbierają prawa do zachowku kolejnym zstępnym danego spadkobiercy.
Jak długo można dochodzić zachowku?
Termin przedawnienia zachowku regulowany jest przez polskie prawo i wynosi obecnie pięć lat. Okres ten liczony jest albo od ogłoszenia testamentu, albo od chwili otwarcia spadku (tj. od chwili śmierci spadkodawcy). Zależy to od tego, z jakim rodzajem dziedziczenia mamy do czynienia. Jeżeli więc spadkobiercy nie zgłoszą swoich roszczeń w tym terminie, ich szanse na otrzymanie rekompensaty stają się zerowe.
Podsumowując
Zachowek przysługuje wszystkim najbliższym spadkobiercom zmarłego, którzy są do niego uprawnieni na drodze dziedziczenia ustawowego. Jeśli nadal masz wątpliwości co do tego, jak wygląda i czym różni się od testamentu, skonsultuj się z jednym z ekspertów dostępnych na Legavi. Dodatkowo, jeśli znalazłeś się w trudnej sytuacji i masz wątpliwości, czy w ogóle przysługuje Ci zachowek, to również skonsultuj się ze specjalistą od prawa spadkowego. Pomoże on zarówno w prawidłowym ustaleniu substratu zachowku, jak i w wywiązaniu się z obowiązku zapłaty zachowku na rzecz innego spadkobiercy.
